Mất cơ - 4 Cách đơn giản sàng lọc mất cơ ở người cao tuổi

Mất cơ là một bệnh lý cơ (muscle disease) tiến triển theo tuổi, được định nghĩa bởi Hội Thiếu cơ người cao tuổi châu Âu (EWGSOP2, 2018) và Hội Thiếu cơ châu Á (AWGS, 2019; cập nhật 2022) là tình trạng giảm khối cơ kèm theo giảm sức mạnh cơ và/hoặc giảm hiệu năng thể chất.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã công nhận mất cơ là một chẩn đoán độc lập (ICD-10-CM M62.84) từ năm 2016.

Sàng lọc sớm và có các biện pháp cải thiện tình trạng khối cơ kịp thời sẽ giúp người cao tuổi hạn chế tốc độ mất cơ theo tuổi tác. Làm sao để đánh giá được tình trạng suy giảm khối cơ tại nhà?

Nội dung bài viết

Cách 1. Bảng câu hỏi sàng lọc nhanh SARC-F

SARC-F là bảng câu hỏi sàng lọc nhanh, bao gồm 5 câu hỏi về: Sức mạnh, mức độ khó đi bộ, khó đứng lên từ ghế, khó leo cầu thang, tần suất té ngã. Các câu trả lời đánh giá từ 0 đến 2 điểm, tổng điểm tối đa là 10.

Khi tổng điểm ≥ 4, nên kiểm tra sâu hơn tình trạng mất cơ. Nếu < 4, khả năng suy giảm khối cơ thấp nhưng không loại trừ hoàn toàn.

Bảng câu hỏi SARC-F được Malmstrom và Morley đề xuất năm 2013, sau đó được các nhóm chuyên gia quốc tế như EWGSOP (châu Âu) và AWGS (châu Á) khuyến nghị áp dụng để sàng lọc nhanh tình trạng mất cơ ở người cao tuổi.

Cách 2. Phương pháp SARC-Calf

Là phương pháp kết hợp SARC-F với đo vòng cẳng chân. AWGS khuyến nghị nếu không chỉ dùng SARC‑F mà thêm đo vòng cẳng chân (CC):

Nam có vòng cẳng chân< 34 cm sẽ có nguy cơ suy giảm khối cơ
Nữ có vòng cẳng chân < 33 cm sẽ có nguy cơ suy giảm khối cơ

Trong nhiều nghiên cứu, SARC‑Calf cho độ nhạy và độ phân biệt tốt hơn hẳn so với SARC‑F đơn thuần.

Cách tính điểm theo SARC-Calf như sau:

Bước 1: Trả lời các câu hỏi của bảng SARC-F và tính tổng điểm chung
Bước 2: Tiến hành đo vòng cẳng chân
– Ngồi thẳng lưng, chân thả lỏng, đầu gối vuông góc 90 độ
– Đặt thước dây quanh phần to nhất của bắp chân (thường là 1/3 giữa cẳng chân, tính từ đầu gối tới gót chân)
– Đảm bảo thước dây ôm sát nhưng không siết chặt, nằm ngang vòng tròn bắp chân.
(Nên đo buổi sáng hoặc sau nghỉ ngơi, tránh ngay sau khi tập nặng vì cơ có thể to hơn tạm thời. Nếu kết quả đo hai bên cẳng chân chênh lệch thì lấy số đo lớn hơn).

Nếu vòng cẳng chân nhỏ hơn ngưỡng → cộng thêm 10 điểm vào tổng SARC-F.
Bước 3: Đánh giá kết quả SARC-Calf ≥ 11 điểm (tức SARC-F + vòng cẳng chân bất thường): Nguy cơ rất cao, nên đi khám chuyên khoa để đo lực tay, phân tích khối cơ (DXA/BIA) và làm test vận động.

Cách 3. Các bài kiểm tra vận động ngắn gọn tại nhà

Ngoài hai phương pháp SARC-F và SARC-Calf ở trên, chúng ta cũng có thể kiểm tra mất cơ thông qua các bài vận động tại nhà.

Bài kiểm tra	Cách thực hiện	Ngưỡng đánh giá / ý nghĩa
Handgrip (đo sức nắm tay)	Dùng dynamometer đo lực nắm mạnh nhất của bàn tay thuận.	Nam: < 28 kg → yếu Nữ: < 18 kg → yếu
Chair-stand test (đo sức mạnh chân)	Ngồi ghế (không tay vịn), đứng lên ngồi xuống liên tục trong 30 giây.	< 12 lần/30s → yếu Hoặc: thời gian đứng lên–ngồi xuống 5 lần > 12 giây → yếu
Walking speed (kiểm tra tốc độ đi)	Đo thời gian đi 4 mét với tốc độ bình thường.	< 1.0 m/s → suy giảm chức năng vận động
Timed-Up-and-Go (TUG – kiểm tra sự phối hợp tổng thể và thăng bằng)	Ngồi ghế → đứng lên, đi 3 mét, quay lại, ngồi xuống, đo toàn bộ thời gian.	> 12 giây → bất thường (tăng nguy cơ té ngã, mất cơ)
SPPB (Short Physical Performance Battery – Bộ test tổng hợp)	Gồm 3 bài: Chair-stand 5 lần, thăng bằng đứng, tốc độ đi bộ 4m. Mỗi phần 0–4 điểm, tổng 0–12.	≤ 9 điểm → hiệu năng vận động kém, nguy cơ cao

Cách 4. Các công cụ khác

Ishii test, MSRA‑5: tiêu chí đo dựa trên tuổi, BMI, sức mạnh, có độ nhạy và độ đặc hiệu thay đổi theo nhóm nghiên cứu. Các phương pháp này không phổ biến lắm trong sàng lọc tại nhà.

Tóm lại

Các phương pháp sàng lọc mất cơ tự thực hiện tại nhà khá nhanh gọn và đơn giản. Chúng ta nên đi khám chuyên khoa khi kết quả sàng lọc cho thấy:

Kết quả SARC‑F ≥ 4 (hoặc SARC‑Calf bất thường) → cần đánh giá chuyên sâu.
Khi gặp bất kỳ dấu hiệu nào như khó đứng dậy không dùng tay, hay té ngã, đi loạng choạng.
Các bác sĩ sẽ làm thêm các bài kiểm tra để chẩn đoán chính xác & có phương án điều trị phù hợp.

Mất cơ không chỉ là chuyện “yếu đi theo tuổi” mà thực sự là một hội chứng lão khoa có thể đo lường, có nguyên nhân, và có chiến lược can thiệp hiệu quả nhất là khi được phát hiện sớm.

Đọc thêm: Tại sao lại có tình trạng mất cơ ở người cao tuổi?

Tài liệu tham khảo:

Đọc thêm các bài viết chăm sóc sức khỏe gia đình khác tại đây.

Nếu bạn có bất cứ điều gì về sức khỏe muốn chia sẻ hay các câu hỏi về thuốc, hãy để lại comment hoặc nhắn tin theo địa chỉ email: nguyenvunguyetminh@gmail.com . Tôi luôn sẵn sàng lắng nghe và hỗ trợ bạn vì một cộng đồng sử dụng thuốc an toàn.