Là một người mẹ của ba bạn nhỏ, tôi rất thấu hiểu mối quan tâm của các bà mẹ về vấn đề tiêu hóa của con. Khi trẻ đi ị khó khăn và tần suất ít hơn bình thường, chắc chắn điều đầu tiên mẹ nghĩ tới sẽ là dinh dưỡng của con như thế nào. Sữa công thức có phải là nguyên nhân khiến trẻ bị táo bón? Khi trẻ bị táo bón có nên thay đổi sữa không? Loại sữa công thức cho trẻ táo bón nào là tốt nhất? Rất nhiều các câu hỏi mà mẹ băn khoăn. Hãy cùng tìm hiểu những thông tin trong bài viết này để tìm ra giải pháp dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ bị táo bón.
Nội dung bài viết
Táo bón ở trẻ
Táo bón là vấn đề phổ biến thường gặp ở trẻ em mọi lứa tuổi. Trẻ bị táo bón có tần suất đi ngoài ít hơn bình thường, phân rắn và to khiến trẻ khó đi và đau. Tình trạng táo bón kéo dài gây ra những ảnh hưởng không tốt tới sự phát triển thể chất và tâm lý của trẻ.
Xem thêm: Dấu hiệu, nguyên nhân, hệ lụy khi trẻ bị táo bón
Sữa công thức cho trẻ táo bón
Nhiều nguyên nhân dẫn tới táo bón ở trẻ, trong đó dinh dưỡng có vai trò quan trọng. Ở một mức độ nào đó, trẻ bú sữa công thức gặp phải tình trạng táo bón nhiều hơn so với trẻ bú sữa mẹ.
Nguyên nhân gây táo bón ở trẻ bú sữa công thức
Thông thường mọi người vẫn quan niệm sữa công thức “đặc” hơn sữa mẹ, nhiều “chất” hơn sữa mẹ, nên trẻ bú sữa công thức hay bị táo bón. Nhưng nếu biết rằng trong sữa mẹ có chứa hơn 100 thành phần các chất dinh dưỡng, thì khái niệm có “nhiều chất hơn” trong sữa công thức chắc chắn không tồn tại. Vậy nguyên nhân là gì khiến trẻ bú sữa công thức gặp tình trạng táo bón nhiều hơn trẻ bú mẹ?
Chất đạm
Đạm trong sữa mẹ và sữa công thức đều gồm hai loại đạm whey (dễ tiêu hóa) và đạm casein (khó tiêu hóa hơn).
Tỉ lệ đạm whey:casein trong sữa mẹ là 60:40 (%), và tỷ lệ này tăng dần đến 50:50 (%) khi trẻ được 6 tháng tuổi.
Trong sữa bò, tỉ lệ đạm whey chiếm 77-80 (%). Khi xử lý sữa bò làm nguyên liệu cho sữa công thức, các nhà sản xuất đã điều chỉnh tỉ lệ đạm whey:casein về gần nhất với sữa mẹ.
Tuy nhiên, loại và hàm lượng các chất đạm cụ thể trong các phân đoạn whey và casein cũng khác nhau giữa sữa bò và sữa mẹ. Điều này có thể lý giải một phần nguyên nhân tình trạng táo bón thường gặp hơn ở trẻ bú sữa công thức.
Khác biệt về chất béo
Chất béo chiếm ưu thế trong sữa mẹ và sữa công thức là axit béo bão hòa palmitic.
Trong sữa mẹ, 70-85% axit palmitic được este hóa ở vị trí sn-2 của phân tử triacylglycerol, và được hấp thu tốt hơn vì dễ dàng tạo thành các mixen hỗn hợp với axit mật.
Trong sữa công thức thông thường, khoảng 90% axit palmitic được tìm thấy ở vị trí sn-1 và sn-3 của phân tử triacylglycerol. Dưới tác dụng của dịch tụy, axit palmitic giải phóng dưới dạng tự do sẽ kết hợp với canxi tạo thành xà phòng axit béo canxi không hòa tan, được bài tiết qua phân, dẫn đến tính chất phân rắn chắc hơn.
Phân tử đường Oligosaccharide
Các phân tử đường oligosaccharide rất giàu trong sữa mẹ. Nó hoạt động như chất nền phát triển cho vi khuẩn bifidobacteria, tác dụng có lợi đối với sức khỏe bằng cách hỗ trợ hàng rào đường ruột, kích thích chức năng bình thường của ruột và tăng cường hệ thống miễn dịch. Ngoài ra, do không tiêu hóa được nên oligosaccharide được coi là một dạng chất xơ hòa tan và góp phần làm cho phân mềm hơn ở trẻ bú mẹ.
Dị ứng đạm sữa bò
Một số thử nghiệm lâm sàng đã thực hiện cho thấy ở trẻ em, táo bón mạn tính có thể là biểu hiện của dị ứng đạm sữa bò. [1, 2]
Những trẻ gặp tình trạng táo bón mạn tính, không đáp ứng điều trị với các biện pháp thay đổi chế độ ăn hay thuốc nhuận tràng, nhưng lại cải thiện đáng kể tình trạng táo bón khi dừng sử dụng công thức chứa đạm sữa bò.
Các nhà khoa học giả định rằng phản ứng dị ứng khi trẻ sử dụng đạm sữa bò khiến các niêm mạc ruột sưng tấy, gây ra tình trạng táo bón. Do đó sữa công thức cho trẻ táo bón trong trường hợp này cần xem xét loại bỏ đạm sữa bò.
Kỹ thuật pha sữa công thức
Một số cha mẹ cho rằng khi pha sữa công thức “đặc” hơn khuyến cáo của nhà sản xuất bằng cách giảm lượng nước pha sữa tiêu chuẩn, sẽ giúp con ăn được nhiều chất hơn, tăng cân tốt hơn. Tuy nhiên điều này không đúng.
Trẻ ăn sữa pha đặc hơn, hệ tiêu hóa của trẻ phải làm việc vất vả do cần tiêu hóa lượng dưỡng chất lớn. Đồng thời khi ruột quá tải, các dưỡng chất không được hấp thu gây tăng áp suất thẩm thấu trong lòng ruột, kéo nước vào lòng ruột gây mất nước cơ thể. Điều này sẽ tăng gánh nặng cho thận, đồng thời là nguyên nhân gây táo bón ở trẻ bú sữa công thức.
Lựa chọn sữa công thức cho trẻ táo bón như thế nào?
Trước tiên bạn cần xác định xem có đúng bé bị táo bón hay không. Về cơ bản, các bác sĩ nhi khoa cho rằng hầu hết trẻ sơ sinh không bị táo bón. Nhưng nếu trẻ bị táo bón thì điều đó có phải do sữa công thức trẻ sử dụng không phù hợp? Nên đổi sữa khác cho trẻ hay không?
(Xem thêm: Dấu hiệu, nguyên nhân, hậu quả táo bón ở trẻ)
Không có một loại sữa công thức nào có thể ngăn ngừa táo bón, và không có loại sữa công thức nào tốt nhất cho trẻ táo bón.
Khi nhận một loại thực phẩm mới, hệ tiêu hóa của trẻ cần thay đổi để thích nghi. Do đó thay đổi nhiều sữa công thức cho trẻ táo bón, có thể góp phần vào việc trẻ khó chịu ở bụng khi hệ tiêu hóa phải điều chỉnh liên tục, dẫn đến tình trạng táo bón tiếp diễn.
Các công thức sữa hiện nay đều được cải tiến tiếp cận gần với sữa mẹ nhất. Điều chỉnh tỷ lệ đạm whey:casein. Bổ sung chất béo không bão hòa có chứa axit palmitic vị trí sn-2. Bổ sung oligosaccharide prebiotic giúp tiêu hóa của trẻ khỏe mạnh hơn.
Về cơ bản, các sữa công thức tiêu chuẩn không có sự khác biệt nhau nhiều. Do đó các bác sĩ thường không khuyến khích việc thay đổi sữa công thức cho trẻ táo bón nếu chưa xác định được chính xác nguyên nhân.
Một số trường hợp thay đổi sữa công thức cho trẻ táo bón hiệu quả
Trẻ dị ứng đạm sữa bò
Biểu hiện có thể là máu và nhầy xuất hiện trong phân của trẻ. Trẻ liên tục quấy khóc. Hoặc trong trường hợp trẻ bị táo bón mạn tính không đáp ứng với các liệu pháp điều trị và thuốc nhuận tràng. Cần thay đổi sữa công thức cho trẻ táo bón mạn tính.
Bác sĩ có thể tư vấn lựa chọn công thức đạm đậu nành cho trẻ. Tuy nhiên, một số trẻ dị ứng đạm sữa bò và dị ứng cả đạm đậu nành. Khi đó, mẹ có thể lựa chọn sản phẩm đạm thủy phân toàn phần như Similac Alimentum (Abbott) hoặc Nutramigen (Meadjohnson).
Trẻ gặp hội chứng trào ngược
Hầu hết trẻ sơ sinh đều gặp tình trạng trào ngược hay ọc sữa do cấu trúc ban đầu của dạ dày. Tuy nhiên một số trẻ tình trạng này diễn ra ồ ạt, ảnh hưởng tới lượng dinh dưỡng được chuyển hóa và hấp thu. Những trường hợp này bác sĩ sẽ tư vấn chuyển đổi sang sữa công thức chuyên biệt dành cho trẻ bị trào ngược như Similac Spit-up (Abbott).
Trẻ thường xuyên bị đầy bụng, khó tiêu
Mẹ có thể lựa chọn sữa công thức cho trẻ táo bón dễ tiêu hóa có chứa đạm whey thủy phân một phần hoặc bổ sung thêm chất xơ, men vi sinh giúp trẻ tiêu hóa dễ dàng như Enfamil Gentlease (Mead Johnson), Similac Total Comfort (Abbott).
(Xem thêm: Các nhóm sữa công thức dành cho trẻ)
Cần làm gì khi sử dụng sữa công thức cho trẻ táo bón
- Trước tiên, cần xác định xem trẻ có thực sự bị táo bón hay không? Khi nào cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ.
- Nếu trẻ dưới 6 tháng có thể bổ sung thêm 2-3 thìa nước nhỏ sau mỗi lần bú. Tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn pha sữa của nhà sản xuất. Không được pha loãng sữa công thức cho trẻ táo bón.
- Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên: Cho trẻ uống thêm các loại nước ép hoa quả như táo, lê ngoài các bữa ăn chính. Bổ sung thêm thực phẩm giàu chất xơ như khoai lang, đậu hà lan, bông cải xanh vào bữa ăn của trẻ.
- Giúp trẻ tăng cường vận động. Nếu trẻ chưa biết trườn, bò, cha mẹ có thể đặt trẻ nằm ngửa, di chuyển hai chân như trẻ đang đi xe đạp để kích thích nhu động ruột vận động. Hoặc nhẹ nhàng xoa bóp dạ dày của trẻ bằng cách:
- Sử dụng các đầu ngón tay để tạo chuyển động tròn quan rốn theo chiều kim đồng hồ
- Nhẹ nhàng uốn cong đầu gối của bé và đẩy bàn chân về phía bụng
- Quét lòng bàn tay mở từ đầu lồng ngực của em bé xuống bụng
- Tắm nước ấm giúp thư giãn cơ bụng của trẻ, giúp phân đào thải qua đường tiêu hóa dễ dàng hơn.
(Xem thêm: 5 cách khắc phục táo bón ở trẻ hiệu quả)
Một số câu hỏi về sữa công thức cho trẻ táo bón
Nên chọn sữa công thức cho trẻ táo bón có hàm lượng sắt thấp sẽ tốt hơn?
Thiếu sắt là tình trạng thiếu dinh dưỡng số một, và là nguyên nhân thường xuyên nhất gây ra bệnh thiếu máu nghiêm trọng của trẻ. Vì vậy điều quan trọng là trẻ phải bổ sung đủ sắt.
Hàm lượng sắt trong sữa công thức được tính toán đáp ứng nhu cầu hàng ngày của trẻ. Và không cao tới mức gây ra tình trạng táo bón hoặc đau dạ dày ở trẻ sơ sinh khỏe mạnh hoặc trẻ thiếu sắt. Do đó không nên chọn sữa công thức cho trẻ táo bón có hàm lượng sắt thấp hơn nhu cầu hàng ngày của trẻ.
Sữa công thức gây ra tình trạng táo bón ở trẻ?
Các nghiên cứu cho thấy nhóm trẻ táo bón mạn tĩnh có thể liên quan đến dị ứng đạm sữa bò. Cần thay thế sữa công thức cho trẻ táo bón mạn tính.
Nên khám chuyên khoa nào khi sử dụng sữa công thức trẻ bị táo bón?
Tham khảo ý kiến các bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa nhi sẽ thích hợp cho trẻ.
Trong trường hợp trẻ có tiền sử hoặc các kết quả thăm khám cho thấy táo bón ở trẻ do nguyên nhân bệnh lý (ví dụ bệnh Hirschsprung), cha mẹ có thể đưa con tới khám bác sĩ phẫu thuật nhi khoa. Bác sĩ sẽ tư vấn cha mẹ lựa chọn sữa công thức cho trẻ táo bón thích hợp.
Khi nào nên đưa trẻ đi gặp bác sĩ?
Nên đến gặp bác sĩ khi tình trạng táo bón ở trẻ kéo dài từ hai tuần trở lên. Hoặc khi trẻ có những dấu hiệu:
- Bỏ ăn
- Sốt hoặc nôn mửa
- Sụt cân
- Đau nhiều khi đi ngoài, hoặc không đi ngoài được trong nhiều ngày
- Đi ngoài ra máu
- Bụng chướng, đau
- Són phân không kiểm soát
- Hậu môn tấy đỏ, chảy máu
Bàn luận
Tỉ lệ trẻ gặp tình trạng táo bón khá phổ biến. 25% trường hợp táo bón ở trẻ khởi phát ngay đầu đời. Ở trẻ nhỏ, 70% hệ miễn dịch nằm trong đường tiêu hóa. Do đó, tiêu hóa tốt chính là dấu hiệu nhận biết sức khỏe của trẻ.
Lựa chọn sữa công thức cho trẻ táo bón là vấn đề nhận được nhiều sự quan tâm. Khi con gặp phải tình trạng này, cha mẹ cần tìm hiểu thông tin khoa học, hiểu biết về tình trạng sức khỏe của con và có biện pháp hỗ trợ kịp thời hiệu quả. Đừng e ngại khi tìm đến tư vấn hỗ trợ của các chuyên gia y tế. Sức khỏe của trẻ là trên hết, bởi lẽ được nhìn thấy con phát triển khỏe mạnh mỗi ngày là niềm hạnh phúc của tất cả các bậc làm cha mẹ.
Đọc thêm các bài viết chăm sóc sức khỏe gia đình khác tại đây.
Nếu bạn có bất cứ điều gì về sức khỏe muốn chia sẻ hay các câu hỏi về thuốc, hãy để lại comment hoặc nhắn tin theo địa chỉ email: nguyenvunguyetminh@gmail.com . Tôi luôn sẵn sàng lắng nghe và hỗ trợ bạn vì một cộng đồng sử dụng thuốc an toàn.